بسم الله الرحمن الرحیم
معنای کلمه «فطر»
در لغت، گشودن و باز شدن چیزی است
از همین ریشه است سخن خدای متعال که فرمود: إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ (انفطار ایه 1)
در حدیثی آمده است: «قام رسول الله(ص) حتى تَفَطَّرَتْ قدماه»؛
یعنی رسول خدا(ص) آن‌قدر برای عبادت ایستاد که گوشت پاهایش از شدّت جراحت از هم گشوده شد. (النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج 3، ص 458)
و نیز گفته شده «افطار» و «عید فطر» نیز از همین ریشه است؛ زیرا روزه‌دار دهانش [را در وقت مغرب و روز عید فطر] باز می‌کند
به تصریح قرآن، ماه رمضان در جوامع دینی گذشته نیز وجود داشته، اما گزارشی مبنی بر اتمام ایام روزه‌داری با عیدی به نام فطر در آن جوامع وجود ندارد. از طرفی فضیلت روزه‌داری عمومی در ماه رمضان مخصوص امت اسلام است و در امت‌های گذشته این روزه تنها بر پیامبرانشان واجب بوده است
عید فطر احکام بسیاری دارد
از جمله آن می‌توان به شب زنده‌داری در شب عید، خواندن نماز عید و دیگر نمازهای مخصوص به این روز، حرمت روزه، وجوب فطریه برای افراد توانمند و… اشاره کرد
روایات
- از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است:
«فَإِذَا کَانَتْ لَیلَهُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسَمَّى لَیلَهَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَامِلینَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسَابٍ» ؛
و چون شب عید فطر-که شب جوائز نام دارد- فرا رسد، خداوند پاداش عمل کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد.
«فَإِذَا کَانَتْ غَدَاهُ یوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ فَیهْبِطُونَ إِلَى الْأَرْضِ وَ یقِفُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیقُولُونَ یا أُمَّهَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ کَرِیمٍ یعْطِی الْجَزِیلَ وَ یغْفِرُ الْعَظِیمَ : ؛
و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را به همه ی شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه ها و گذرها بایستند و [ با صدایى که آن را همه ی آفریده هاى خدا جز جن و آدمیان میشنوند] گویند: اى امّت محمّد! به سوى پروردگار کریم [براى نماز عید] بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.
«فَإِذَا بَرَزُوا إِلَى مُصَلَّاهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَائِکَهِ: مَلَائِکَتِی! مَا جَزَاءُ الْأَجِیرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ؟ قَالَ: فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهُ: إِلَهَنَا وَ سَیدَنَا! جَزَاۆهُ أَنْ تُوَفِّی أَجْرَهُ.» ؛
و چون سوى محلّ برگزارى نماز عید روند خدا عزّ و جلّ به فرشتگان فرماید: اى فرشتگان من! مزد کارگر- چون کار خود را انجام دهد- چیست؟ عرضه دارند: معبودا و سیدا! این که مزدش را کامل پرداخت کنی.
«قَالَ: فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَإِنِّی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ عَنْ صِیامِهِمْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ قِیامِهِمْ فِیهِ رِضَای وَ مَغْفِرَتِی »
خداوند عزّ و جلّ فرماید: شما را گواه مى گیرم که من پاداش روزه ی رمضان و نمازشان را خشنودى و آمرزش خود از ایشان قرار دادم.
«وَ یقُولُ: یا عِبَادِی سَلُونِی فَوَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا تَسْأَلُونِّی الْیوْمَ فِی جَمْعِکُمْ لِآخِرَتِکُمْ وَ دُنْیاکُمْ إِلَّا أَعْطَیتُکُمْ » ؛
و خداوند [خطاب به بندگان خویش] مى فرماید: اى بندگان من! [هر چه مى خواهید] از من بخواهید که به عزت و جلال خودم سوگند که امروز در این اجتماع خویش، هر چه براى دنیا وآخرت خود بخواهید عطا مى کنم.
«وَ عِزَّتِی لَأَسْتُرَنَّ عَلَیکُمْ عَوْرَاتِکُمْ مَا رَاقَبْتُمُونِی وَ عِزَّتِی لَآجَرْتُکُمْ وَ لَا أَفْضَحُکُمْ بَینَ یدَی أَصْحَابِ الْخُلُودِ » ؛
و به عزت و جلال خودم سوگند تا وقتی که مرا مراقب خود بدانید[ و از من بترسید] شما را در پناه مى گیرم و نزد کسانى که در دوزخ جاودانند رسوایتان نسازم.
«انْصَرِفُوا مَغْفُوراً لَکُمْ قَدْ أَرْضَیتُمُونِی وَ رَضِیتُ عَنْکُمْ » ؛
باز گردید که آمرزیده شدید همانا مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم.
«قَالَ: فَتَفْرَحُ الْمَلَائِکَهُ وَ تَسْتَبْشِرُ وَ یهَنِّئُ بَعْضُهَا بَعْضاً بِمَا یعْطِی اللَّهُ هَذِهِ الْأُمَّهَ إِذَا أَفْطَرُوا » ؛
در ادامه میفرماید: پس فرشتگان به خاطرآنچه-که خداوند در روز عید فطر به این امت ارزانى فرموده است- شاد مى شوند و به یکدیگر بشارت داده و تبریک گویند.
(امالی مفید مجلس 27 ص232)
- رَوَى جَابِر عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السّلام قَالَ: قَالَ النَّبِی [صلّى اللَّه علیه و آله]:
جابر از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود:
«إِذَا کَانَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَى مُنَادٍ: یا أَیهَا الْمومِنُونَ اغْدُوا إِلَى جَوَائِزِکُمْ» ؛
چون روز اول شوّال فرا مى رسد منادیى ندا مى کند: اى مومنان در این صبحگاه بشتابید براى جوائزتان .[که به پاداش عبادات رمضان میدهند]
ثُمَّ قَالَ: یا جَابِرُ جَوَائِزُ اللَّهِ لَیسَتْ کَجَوَائِزِ هولَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ: هُوَ یوْمُ الْجَوَائِز
سپس فرمود: اى جابر جوائز خداوند متعال که مانند جوائز این پادشاهان نیست.آنگاه فرمود: امروز روز جائزه است.
(من لا یحضره الفقیه ج1 ص511 ح1478)
- «نَظَرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی ع إِلَى أُنَاسٍ فِی یوْمِ فِطْرٍ یلْعَبُونَ وَ یضْحَکُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیهِمْ» :
امام حسن مجتبى علیه السّلام در روز عید فطر گروهى را دید که مشغول بازى و خنده بودند. پس در حالى که به آنان اشاره میکرد به اصحاب خویش فرمود:
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا
همانا خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براى بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براى رسیدن به رضوان و خشنودى خداوند از یکدیگر پیشى بگیرند.پس گروهى در این میدان تاختند و به خشنودى الهى فائز شدند و عدّه اى دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند.»
فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیوْمِ الَّذِی یثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ
پس شگفتا و بسیار شگفتا از آنکه به خنده و بازى مشغول باشد در چنین روزى که نیکوکاران در این روز پاداش مى یابند و تقصیرکاران زیان مى بینند.
وَ ایمُ اللَّهِ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِیءٌ بِإِسَاءَتِه
و قسم به خدا که اگر حجاب از میان برخیزد و پرده کنار رود بى تردید و حتما نیکوکار مشغول نیکوکارى خود شود و بدکردار گرفتار زشتکارى خود باشد.
(من لا یحضره الفقیه ج1 ص511 ح1479)
اعمال مخصوصه ماه رمضان:
دعاهای شب های دهه آخر؛ و از جمله این دعاها است که در کافى سندا و در مقنعه و مصباح مرسلا نقل شده که مى گویى در شب سی ام
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ لاَ شَرِیکَ لَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا یَنْبَغِی لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلاَلِهِ وَ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ
ستایش مخصوص خداست که شریک ندارد و ستایش مخصوص خداست ستایشى که مخصوص آن ذات آن خداى بزرگوار و آن ذاتبا عزت و جلال است و شایسته و لایق اوست
یَا قُدُّوسُ یَا نُورُ یَا نُورَ الْقُدْسِ یَا سُبُّوحُ یَا مُنْتَهَى التَّسْبِیحِ یَا رَحْمَانُ یَا فَاعِلَ الرَّحْمَهِ
اى نور اى نور پاک اى منزه از هر عیب و آلایش اى منتهاى پاکیزگى اى بخشنده اى آفریننده رحمت
یَا اللَّهُ یَا عَلِیمُ یَا کَبِیرُ یَا اللَّهُ یَا لَطِیفُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ
اى خدا اى دانا اى بزرگ اى خدا اى ذات لطیف اى بزرگوار اى خدا اى شنوا اى بینا
یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْیَا وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْآلاَءُ
اى خدا اى خدا اى خدا نامهاى نیکو مخصوص توست و نشانهاى مقام بلند و بزرگى و هر انعام و احسان به تو اختصاص دارد
أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ
از تو درخواست مى کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستى
وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ فِی السُّعَدَاءِ وَ رُوحِی مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِی فِی عِلِّیِّینَ وَ إِسَاءَتِی مَغْفُورَهً
و نام مرا در این شب در صف اهل سعادت ثبت فرمایى و روح مرا با شهیدان محشور سازى و طاعتم را در مقام علیین رسانى و از اعمال زشتم درگذرى
وَ أَنْ تَهَبَ لِی یَقِیناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِی وَ إِیمَاناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّی وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی
و مقام یقینى که هرگز از قلبم جدا نشود و ایمانى که هر شک و ریب را از من دور سازد به من عطا کنى و به هر چه نصیبم فرموده اى راضى و خشنودم سازى
وَ آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَ فِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ الْحَرِیقِ
و ما را در دنیا هر چه نیکوست و در آخرت هر چه نیکوست عطا فرمایى و از آتش سوزان دوزخ نگاهدارى
وَ ارْزُقْنِی فِیهَا ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَ الرَّغْبَهَ إِلَیْکَ
و در این ماه مرا شکر و ذکر و شوق لقاى خود
وَ الْإِنَابَهَ وَ التَّوْبَهَ وَ التَّوْفِیقَ لِمَا وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ
و توبه و انابه به درگاهت نصیب گردانى و بر آنچه محمد و آل محمد علیهم السلام را توفیق عطا فرمودى موفق سازى
نکات
در روز عید فطر نماز عید و لباس خوب پوشیدن و زکات فطره دادن وارد شده
بعد زیارت امام حسین و دعای ندبه آمده و یعنی چه؟
در نماز عید بعد از 30 روز روزه داری چه می خواهی؟
اللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَهِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَهِ
خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت
وَاَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَهِ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذی
و ای شایسته تقوی و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ ذُخْراً وَشَرَفاً وَمَزِیْداً
قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام
اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَنی فی کُلِّ خَیْرٍ
که درود فرستی بر محمد و آل محمد و درآوری مرا در هر خیری که
اَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
درآوردی در آن خیر محمد و آل محمد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ
از آن محمد و آل محمد را – که درودهای تو بر او و بر ایشان باد – خدایا از تو خواهم
خَیْرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن
عِبادُکَ الْمُخلَصونَ
بندگان شایسته‌ات
همه خیر ها زمانی به انسانها می رسد که امام زمان عج تشریف بیاورند و حکومت عدل الهی را برپا نمایند و همچنین تمام بدی ها زمانی از انسانها دور می شود که ایشان ظهور نمایند
پس ظهور حضرت را طالب نماییم
