بسم الله الرحمن الرحیم
عرفا و فقهای بزرگ بهترین الگو برای توسل و ارتباط با اهل بیت هستند که سیره رفتاری انها پیش روی ماست که برخی از انها را بررسی می کنیم
ـ مرحوم دستغیب میفرمود آقای محمد جواد انصاری همدانی نیز زمانی وارد حرم نجف میشدند درگاه حرم را میبوسیدند.
ـ مرحوم کل احمد آقا در سیره شیخ رجبعلی میفرمود: شیخ در عالم معنا مشاهده کرده بود هرگاه زائران امام رضا(ع) در و دیوار حرم را میبوسند حضرت دست مبارکشان را جلو می‌اورد در مقابل لبهای آنها و در حقیقت زوار دست آقا را میبوسند.
ـ نزدیک شدن به ضریح: با اتصال به ضریح معشوق خود را در آغوش بگیرید و از فاصله ظاهری کمتری با معشوق سخن بگو. فقط مواظب ازدحام جمعیت باشید که به حق دیگری تعدی نکنید.
ـ آقای امجد: چسپیدن به ضریح کمال نیست. هارون علیه اللعنه هم در کنار آقا دفن است. ارادت مهم است. نزد ضریح مرو نزد امام رضا برو یعنی نوکر باش.
ـ مرحوم کربلایی احمد تهرانی: من زمانی که در کربلا بودم حضرت به من فهماندند که روزهای شروغ از همان داخل صحن سلام بده، ما می پذیریمش.
ـ مرحوم بهاء الدینی نیز وقتی حرم امام رضا می‌آمدند در همان حیاط و صحن مینشستند و با تمرکز خاص خود با حضرت مناجات میکردند.
ـ گریستن یا خندیدن: در حالات درونی انسان چیزی به لطافت و رقت اشک نیست یکی از شروط اساسی مقبولیت زیارت تواضع و تضرع است.
ـ شیخ جعفر مجتهدی: وجود نازنین حضرت علی بن موسی الرضا را از آن جهت انیس النفوس نامیده اند که خیلی زود با زائران و محبان خود انس میگیرد.
ـ علامه امینی پای ضریح (نجف) مینشستند و مانند مادری که فرزند از دست داده می‌گریستند. و شیون میکردند طوری که از صدای گریه ایشان کسانی که در ایوان نشسته بودند منقلب میشدند.
ـ رسول ترک وقتی به زیارت میرفتند در 2 حال دیده میشد یا گریه یا نماز
ـ میرزا اسماعیل دولابی: (نگاهی متفاوت): به کربلا که رفتی هرجای حرم که رفتی تنها بنشینید زانوان را به آغوش بگیرید. لازم نیست روضه بخوانید نمیخواهد گریه کنید. نمیخواهد زیارت نامه بخوانید زائر زیارتنامه نمی‌خواند سرتاپای خودش زیارتنامه است…. آقا آنجا تو را میبیند دست سرت میکشد خوابت میکند میگوید از راه رسیده ای یک چرت بزن خستگی ات در برود. از راه رسیده ای ایشان میگفت تمام زیارت گریه نیست گاهی باید با روی گشاده بروی. به دوستش میگفت آیا حضرت رضا حق ندارد بگوید شما خنده هایتان را میبرید جای دیگر گریه هایتان را می‌آورید پیش ما. حاج هادی زد زیر خنده.
جایگاه نشستن: بیشتر بزرگان جایی را انتخاب میکردند که جنبه ی تواضع و خشوع آنها را در برابر اهل بیت زیاد کند. از جمله پایین پا یا جلوی درگاه ورودی یا صحن پایین لذا همواره بعضی بزرگان نشستن بالای سر را منع کردند. مرحوم شیخ زین العابدین مرندی این مجتهد مسلم گاهی جلوی درب صحن امیرالمؤمنین جایی که گداها مینشستند می نشست میگفتند آقا اینجا خوب نیست میفرمود جائیست که امام زمان و حضرت خضر به طرف حر میروند نشته ام شاید توجهی به من کنند. مرحوم نخودکی اصفهانی میفرمودند مسلمان باید آدابی که خدا فرموده نسبت به پیامبر در حیات و ممات او مراعات کند و چنین فرض کند که حضرت دارای حیات ظاهری هستند و در ضریح نشسته اند. پس با کمال ادب مشغول سلام شود. این صد تکبیر که قبل زیارت میگویند نه فقط ورودی گفته شود بلکه عظمت خدا را بیابند و اهل بیت هم مظهر صفات خدایند. اینکه برخی پشت به ائمه کرده به امام دیگر سلام میدهند این هم از ادب به دور است. حتی در حرم روضه مکشوف خواندن هم خلاف ادب است امام حی و حاضر است. سید بحر العلوم مراعات کن هرچه میتوانی به قبر مبارک نزدیک باشی و نماز در نزد سر امام را به سایر جاها برگزین. نهی جلوتر از قبر امام نهی ادبی و تنزیهی است و از آان حرمت استنباط نمیشود. سعی کن پشت قبر امام یعنی قبر قبله تو شود بخوانی. در ایام شلوغ ضرورت ندارد جلو بروی شیخ السکوت آقای طیاره میفرمودند جای خلوت هم پیدا میشود. اطراف حرم حضرت که خلواتی است به زیارت بپردازد.
ـ اذکار و اوراد زیارت: مرحوم دولابی: این زیارت نامه ها حواله ای است که برای امام فرستاده میشود این حواله ها در دستگاه خدا خوب خوانده میشود اصلا سؤال هم نمیشود این حرف ها را از کجا یاد گرفته ای.
و میفرمود زیارت نامه های طولانی گاهی انسان را از امامی که در محضرش ایستاده است غافل میکند. مرحوم بحر العلوم: نماز را در مشاهد مشرفه زیاد بجای آور تو جمیع نمازهای واجب و نوافل خود را در آن مشاهد بگذار و نماز قضایت را هم همچنین چون بهترین مکان ها هستند در عالم. اباصلت از قول امام رضا(ع) قسم به خدا که پیامبر مرا برگزید…. هریک از شما در کنار قبر من 2 رکعت نماز گذارد هنگام ملاقات با خدا مستوجب بخشش خداوند عز و جل قرار خواهد گرفت (بحار ص 36) . مجلسی اول (پدر مرحوم مجلسی صاحب بحار) میگوید در حرم حضرت علی(ع) مشغول جامعه کبیره بودم دیدم بدنم در حرم حضرت ولی من در سامرا هستم دیدم امام عصر نشسته و به ضریح حضرت هادی تکیه داده تبسمی نموده و فرمودند نعمت الزیاده هذه چقدر زیارت خوبیست این زیارت جامعه دیگر از زیارات که نزد بزرگان بزرگ است زیارت امین الله است.
مرحوم کشمیری بر اوصاف مرحوم غروی اصفهانی: هر روز موقع اذان صبح به حرم حضرت علی ع میرفت و پس از نماز متواضعانه رو بروی ضریح می ایستاد و سوره قدر را 1000 بار میخواندند و اشک میریختند و عرضه میداشتند: گرچه سیه رو شدم، غلام تو هستم خواجه مگر بنده سیاه ندارد.
و وقتی سؤال میشد در حرم امام رضا چه آیه ای بخوانیم میفرمود از بزرگان شنیده ام 400 مرتبه آیه نوری خوانده شود خوب است و هدیه گردد. ـ شیخ انصاری هر روز عاشورا را با 100 لعن و سلام بالای سر حضرت امیر در عرض نیم ساعت می‌خواند
ـ آقای بهجت: از منزل که حرکت میکردند تعقیبات را شروع میکردند اللهم انی اسئلک خیر اموری کلها و اعوذ بک من …. بعد 4 قل بعد دعای مفاتیح قبل و بعد از طلوع آفتاب. بعد برای اموات و علما صحن ها حمد و سوره میخواندند. از صحن پایین پا وارد میشدند و سر قبر مرحوم واله و ابوترابی و شیخ بهایی و حجت و …. فاتحه میخواندند در دار الزهد یک ساعت مینشستند و ادعیه امام رضا را میخواندند. در موقع دعا چشم ها را می‌بستند بعد به سمت روضه مقدسه میرفتند در مقابل ضریح می‌ایستادند چشم ها را می‌بستند و مشغول دعا میشدند. میگفتند در چشم بستن تمرکز حواس بیشتری دارم. زیارت امین الله را برای دوستان و اساتیدشان میخواندند و مقید بودند ضریح را ببوسند. و نماز جعفر طیار و دعای بعدش را میخواندند. در صحن سقاخانه برای مرحوم نخودکی و … فاتحه میدادند و در مسیر تا منزل دعای صباح امیرالمؤمنین را میخواندند. از ایشان می‌پرسیدند چه دعایی بخوانیم میفرمودند من چیزی غیر از ادعیه که در کتب معتبر مثل است بلد نیستم
ـ فقط اینکه تنها با زبانتان نخوانید دلتان هم با آن مطابق باشد با حضور بخوانید.
توجه: در احوالات آقای قاضی: شب های جمعه تا صبح در حرم سید الشهدا می ایستادند و هیچ چیز نمیگفتند نه زیارتی نه …. فقط تماشا میکردند.
هدیه زیارت: از نکات معرفتی است هدیه ثواب زیارت به مؤمنین و ائمه و قائلند که زیارتی نیک و معقول است که به نیت امام زمان انجام گیرد و همه خیرات آن به نیت سلامتی و فرج حضرت نثار شود.
وداع: مهم ترین و تلخ ترین قسمت زیارت است.
ادب حرم: در بعضی نقعه ها یک یا چند امام و امام زاده هست گاهی انسان بخاطر تعلق خاطر به یکی از حضرات بیشتر به دیدار یکی رفته و از سایرین غافل میشود این نوعی بی ادبی است. خادم شیخ محمد تقی بافقی یزدی: در اواخر عمر شریف شیخ از خانه بیرون نمی‌توانست بیاید به من فرمود وقتی زیارت شهر ری میروی هر سه امام زاده را از نزدیک زیارت میکنی؟ یا امام زاده طاهر را از بیرون سلام میدهی؟ گفتم از بیرون. فرمودند خلاف ادب است حتما داخل شد .
ـ اصلی ترین چیزی که ایام زیارت قلب حضرات را به درد می‌آورد ارتکاب معاصی است.
ـ میرزا جواد آقا ملکی تبریزی: اگر زیارت شما معطوف به گناه شود برای ادب هم شده نباید زیارت رفت. آیا شده خود را امتحان کنید که آیا بنده خدا شده اید یا نه؟ مثلا با کلی زحمت و مشقت زن و بچه را برداشتی بروی زیارت کربلا لب مرز برای عبور باید گناهی مرتکب شوی چه میکنی؟ برمیگردی یا میروی؟ زیارت مستحب است ولی آن عمل حرام . برای خواهش دلت میخواهی بروی یا اطاعت امر خدا.
احترام به زائران: مرحوم حاج آقا جواد گایینی از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری:
در عالم معنا بارها دیدم که حضرت رضا ع در برابر در حرم ایستاده و به زائران خوش آمد میگوید هربار که من به زیارت میرفتم حضرت رضا در منزل به دیدن من مشرف میشدند. مرحوم سیبویه: یک سال که به مشهد مشرف شده بودم برای وداع به حرم رفتم عرض کردم: آقا جان کنار ضریح شلوغ است و دوست دارم ضریح را بگیرم و ببوسم اما نمیخواهم مزاحم زوار شوم، در این وقت یکی که کنار ضریح بود اشاره کرد بیا و دست مرا گرفت و خود کنار رفت و به ضریح رسیدم.
قصد زیارت: نیت از مهمترین امور در سیر معنوی است. 2 مهم دارد: 1ـ تصفیه و 2ـ تزکیه ی نیت. از اول حرکت از منزل زائر نیت زیارت کند تا تمام طول مسیر را حسنه بنویسند. دوم اینکه تمام قصد خود را فقط زیارت قرار دهد. یکی از بزرگان قدیم قصد زیارت مشهد کرد کسی به او گفت موقع برگشت مقداری فلان دارو را برایم بیاور او با مشقت آنموقعی سفر کرد آمد و دارو را داد بعد شخص پرسید خوب زیارت چطور بومد، آن عالم گفت تازه الان میخواهم بروم زیارت.
ـ میرزا اسماعیل دولابی: هروقت به قم میرود قصدتان را زیارت قرار دهید و حتما اول بروید و چند دقیقه ای در حرم عرض ادب کنید، کارهای دیگرتان را در حاشیه قرار دهید و بر زیارت مقدم نکنید…. شیخ حسن خوش لهجه از شاگردان شیخ عباس تهرانی میگوید در حرم امام رضا راجع به این حدیث که به زائر امام رضا ثواب 70 هزار حج مقبول میدهند یعنی چه از حضرت خواستم نشانم دهد. حضرت را دیدم با انگشت زائرانش را نشان میداد میفرمود اکثر اینها زیارت من جزو کارهاشان است به مشهد می آیند، تفریح میکنند بازار میروند کارهاشان را میکنند کنارش زیارت هم میکنند آن مال کسی است که فقط زیارت ما آمده.
ـ زیارت امام زاده ها: کربلایی احمد: امام زاده ها شعبه های ائمه هستند. به نیت حضرات معصومین به دیدار آنها بروید. مثلا قصد دارید امام حسین را زیارت کنید شرایط فراهم نیست به زیارت امام زاده ها منتسب به ایشان بروید.
آقای بهاء الدینی: در زیارت امام زاده ها از اصل و نسب سؤال نمیکردند و میفرمودند چون این مکان را به رسول الله نسبت می دهند برای ما محترم است.
ـ نحوه تشرف عارفان بزرگ: آیه الله سید عبد الکریم کشمیری: از در حرم با حضرت امیر صحبت میکردند گاهی آهسته و گاهی بلند نجوا میکردند و تا داخل حرم و ضریح میرسیدند نجوایشان به طور می انجامید با ادب پایین پا و در زاویه ای مینشستند و در حال خودش فرو میرفت و از آنچه در سینه داشت زیارتنامه میخواندند.
ـ سید هاشم حداد: پیاده و با پای برهنه به زیارت کربلا و نجف میرفتند. غسل میکردند همیشه دم در صحن را میبوسیدند و درب کفشدار او حرم و … را میبوسیدند. پس از اذن دخول عتبه را میبوسیدند و اول 7 نوبت از سمت چپ طواف میکردند سپس زیارت می‌نمودند و بعد در بالای سر یا هرجای ممکن نماز میخواندند.
ـ سید محمد حسن الهی: آستانه را میبوسیدند اذن دخول میخواندند درها را میبوسیدند و زیارتنامه میخواندند و اگر امکان داشت جلو ضریح را میبوسیدند بعد سکوت میکردند و گاهی یا مینشستند یا به عصا تکیه میدادند. گاهی 1ـ 2 ساعت سکوت میکردند و کاری نمیکردند. سؤال کردم معروف است 2 رکعت نماز بالای سر میخوانند شما چرا نمیخوانید میفرمودند من جسارت نمیکنم.
ـ آیت الله بهجت: طلبه از آقا سؤال پرسید جواب دادند دوباره پرسید آقا فرمود من اینجا برای گدایی آمده ام چرا مرا از گدایی باز میدارید.
ـ آیت الله بیدآبادی: در نامه به میرزای قمی فرمودند: بر تو لازم است تا تلاش و همت کنی که شرایط و آداب زیارت را به نحو شایسته و کامل به جای آری و آن کس را که به زیارتش رفته ای تعظیم کنی و حریم حرمتش را نگاه داری و زائران را مساعدت و یاری کنی بر حذر باش که در خواندن زیارتنامه در این گفته ات دروغگو نباشی آنجایی که میگویی شهادت میدهم و اعتراف میکنم …. از گردش در رواق ها و تماشای آیینه کاری ها و گفتگو با این و آن و توجه به مردم در حرم پرهیز کن که این کار شایسته بندگان پاک و برگزیده نیست. تا زمانی که شوق و میل باطنی به زیارت داری در حرم باش اگر نه مراجعت کن که ذکر نگفتن بهتر است از ذکر با غفلت گفتن. در حرم برای پدر و مادر و بزرگان دین و دوستان طلب رحمت کن.
ـ آیه الله بهاء الدینی: خیلی ساده و بی تکلف مشرف میشدند. گاهی وارد مسجد گوهرشاد میشدند میفرمودند یک امین الله بخوانید و بلند میشدند. میفرمودند: در دوران طلبگی به ما ایراد میگرفتند که شما چقدر کم زیارت میروید، در دل میگفتم شما چقدر چه اندازه جاهلید که میخواهید خود را به قبر و ضریح نزدیک کنید. چرا با افکار آنها آشنا نباشیم
ـ شیخ جعفر مجتهدی: هر روز صبح از طرف بازار می‌امد در راه مدح اهل بیت میگفت تا غش میکرد او را به حال می‌اوردند میآمد کنار فرات آنقدر نگاه میکرد و یاد مصائب اهل بیت میکرد گریه میکرد تا از تاب میرفت. بعد میآمد صحن و زیارت و توسل و گریه شدید میکرد بعد به محل کار خود میرفت.
ـ حاج اسماعیل دولابی: وقتی به حرم امام حسین ع میروی تنها برو و حواست به کسی نباشد الا خود امام. در رودی که کنار فرات است نزدیک قبر حضرت عباس (ع) که گل آلود است و تربت دارد غسل کن و با قدمهای کوتاه و آهسته برو بدون اینکه با کسی حرف بزنی و بدون توجه به اطراف به حرم که رسیدی بالای کفش کن حرم زیارت نامه ای نوشته که خیلی کامل است.
ـ زیارت از راه دور: حاج اسماعیل دولابی: از اینکه نتوانی به زیارت بروی هم یک جور استفاده کن اینکه بسوزی و بسازی و از دور سلام کنی فرمود غسل کن و وضو بگیر و بالای بام خانه برو و رویت را به طرف کربلا کن بگو السلام علیک یا اباعبدالله
ـ آیت الله کوهستانی: بعد از دو هفته به آقا عرض کردم برگردیم فرمود باید از امام رضا(ع) اجازه بگیریم باید دید آقا اجازه میدهند یا چیز همینطوری که نمیشود از محضر آقا خداحافظی کرد. گفتم خودمان آمدیم حال برمیگردیم. آقا فرمود شما جایی مهمانی میروید موقع خروج اجازه نمیگیرید؟ گفتم بله. فردایش گفتم آقا اجازه داد؟ فرمودند نه وقتی منزل آمدیم رادیو اعلام کرد خراسان قرنطینه است و کسی اجازه خروج تا یک هفته را ندارد.
ـ مرحوم آیت الله جلیل زر آبادی: هر وقت به حرم میرفتند به حضرت میفرمودند غیر از نگاه عامی که به زوار خود دارند توجه و عنایت خاصی به ایشان بکنند که این دعا مستجاب شد.
ـ حضرت آقای بهجت: توفیق زیارت هیچ ربطی به داشتن پول ندارد برای آنها بین پولدار و ندار فرقی نیست. بلکه باید این جذب و انجذاب محبت پیش آید
ـ با مرحوم بهلول به قم رفتیم خسته بودم میخواستم بگویم استراحتی کنیم بعد برویم زیارت آقا فرمود شیطان همیشه کارهایی را که برای خدا باشد در نظر انسان سخت و طاقت فرسا میکند من به هر شهری بروم که امام یا امامزاده داشته باشد اول به زیارت میروم بعد به جاهای دیگر البته شیطان میگوید مثلا الان خسته ای بعد برو.
ـ زیارت واقعی: نقل است سید عربی همیشه از ایوان زیارت میکرد ضریح را و برمیگشت روزی وارد شد و گفت أأنت الحسین این را گفت و افتاد مرد.
ـ اشارات آقای بهجت: 1ـ شنیده شده برخی میروند حرم و به صاحب ضریح سلام میکنند و جواب می‌شنوند شخصی گفته است هر بار میرود تا جلوی ضریح برایش باز میشود و بعد حضرت خرجی راه و حتی مقداری پول برای خرید سوغات هم به من میدهد.
2ـ شاگردی گوید گفتم در ماه مبارک به مشهد میخواهم بروم زیارت آقا فرمود خیر مشهدٍ تشهدون در بهترین محل حضور حاضر میشوید. 3ـ سؤال پرسیدند که در سفر اول امام رضا ع هرچه بخواهید برآورده میشود؟ جواب چنین معروف است ولی در هر سفر بلکه در همه جا و همیشه آن حضرت حوائج را روا میکنند امام زاده ها سفره های رحمتند چه بسا نسخه ی دردهای ظاهری وباطنی ما دست یکی از انها باشد. 4ـ در بعضی حرم ها ازدحام خطرناک میشود فرمودند صلوات برای نجات از ازدحام و شلوغی مؤثر است.
ـ آقای بهاء الدینی از ضریح مطهر جواب سلام میشنیدند میفرمودند روزی با امام رضا ع مزاحی کردم عرض کردم آقا اینقدر زائر در اطراف خودتان برای چه جمع کرده اید؟
پرده کنار رفت دیدم حضرت به هریک فراخور حالش عنایت دارد.
ـ مرحوم تألهی همدانی: زائر اگر بعد از زیارت حالش بهتر شد و پیرامون محرمات نگردید زیارتش مقبول است. عمل مقبول یعنی عمل مقرب الی الله باید حسین و رضوی شود و مکه میرود باید خدایی شود و گناهان را کنار بگذارد.
ـ مرحوم قاضی ثواب رفت و آمد بین حرم شریف اباعبدالله و حضرت اباالفضل علیها سلام از سعی بین صفا و مروه بیشتر است.
